G. Gielerak: Zarządzanie strategiczne epidemią COVID-19. O czym nie wolno nam zapominać
|
|
Epidemia koronawirusa, jej gospodarcze i społeczne konsekwencje są efektem słabości i ograniczeń struktur państw w części odpowiedzialnej za zapobieganie i przeciwdziałanie skutkom kryzysu i wojny. Pandemia jest formą ekstremalnego wydarzenia, które podobnie jak konflikt zbrojny, ujawnia wszelkie mankamenty i niedoskonałości związane z planowaniem, organizacją i wykonaniem zadań rutynowo ujmowanych w planach zarządzania kryzysowego.
Posiadanie w takich sytuacjach jasnej strategii działania – pakietu zadań nakierowanych na osiąganie zamierzonych celów jest fundamentem bezpieczeństwa państwa i narodu. Zatem cieszy, lepiej późno niż wcale, powołanie w Ministerstwie Zdrowia (MZ) Zespołu ds. opracowania strategii działań związanych ze zwalczaniem epidemii COVID-19. Tym niemniej, zakres analiz i opracowań jakie zlecono do wykonania ww. kolegium może osłabić pozytywne odczucia i nadzieje związane z uruchomieniem procesu strategicznego zarządzania kryzysem pandemicznym.
Prezentowane szeroko w kraju i poza jego granicami doświadczenia misji medycznych zrealizowanych przez Wojskowy Instytut Medyczny pod auspicjami Prezydenta RP, Premiera oraz Ministra Obrony Narodowej w najbardziej dotkniętych epidemią rejonach świata zawierają m.in. szereg cennych informacji oraz rekomendacji dotyczących metod i sposobów walki z koronakryzysem. Pozyskana tą drogą wiedza, sprawdzone w praktyce rozwiązania dotyczące organizacji pomocy medycznej, ale także metod zarządzania kryzysem na poziomie regionu i państwa skłania do krótkiej refleksji nad agendą prac ww. Zespołu. Być może uda się jeszcze poszerzyć, skorygować zakres określonych do wykonania zamierzeń tak, aby perspektywa końcowych wniosków i zaleceń odpowiadała wprost potrzebom prowadzenia skutecznej walki z epidemią fundowanej na adekwatnej do skali wyzwań strategii państwa w tym zakresie.
Tak więc analizując dotychczasowe doświadczenia oraz biorąc pod uwagę prognozy rozwoju sytuacji epidemicznej w okresie najbliższych 3-4 miesięcy z powodzeniem można przyjąć, że zakres działań przewidzianych do realizacji przez MZ w ramach strategii zarządzania epidemią COVID-19 dodatkowo powinien obejmować:
1. Efektywne zarządzanie zasobami kadrowymi personelu medycznego.
Przedmiotem działania powinno być złagodzenie wymogów dotyczących kadry medycznej zatrudnionej w podmiotach leczniczych. Zawieszenie, względnie ograniczenie aktualnie obowiązujących regulacji dotyczących wymogów kadrowych związanych z realizacją poszczególnych zakresów świadczeń określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych dla zakresu leczenia szpitalnego oraz odpowiednimi zarządzeniami Prezesa NFZ.
2. Gromadzenie informacji i danych sytuacyjnych nt. epidemii. Instrukcje i wytyczne dla służb państwowych i jednostek organizacyjnych uczestniczących w walce z epidemią.
Prowadzenie sprawozdawczości, analiz oraz formułowanie na ich podstawie celowych wytycznych dla podmiotów leczniczych i instytucji uczestniczących w walce z epidemią. Sprofilowane zarządzanie delegowanymi do walki z epidemią zasobami, w tym reagowanie sytuacyjne adekwatne do okoliczności i dynamiki jej przebiegu. Informacje te mają kluczowe znaczenie dla sprawności operacyjnej komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za koordynację inicjatyw pomocowych. Formułowana na ich podstawie wiedza poprawia racjonalność podejmowanych decyzji oraz podnosi skuteczność i efektywność działań optymalizując przy tym wykorzystanie angażowanych do tego zasobów.
3. Polityka informacyjna, komunikacja, media.
Sukces walki z epidemią, podobnie jak większości przedsięwzięć związanych z zarządzaniem kryzysowym zależy od jakości komunikowania, obiegu informacji pomiędzy jednostkami bezpośrednio dotkniętymi skutkami przesilenia a służbami koordynującymi udzielanie pomocy. Kierowane do społeczeństwa treści dotyczące zaleceń stosowania zasad ograniczających ryzyko transmisji wirusa, czy też poprawiających potencjał zdrowotny społeczeństwa powinny być odpowiednio zbalansowane zarówno w kontekście treści przekazu, jak i jego formy. Realizowane za pośrednictwem różnych środków i narzędzi technologii informacyjnych komunikowanie obowiązujących obostrzeń, racjonalne uzasadnienie ich znaczenia oraz warunków jakie muszą być spełnione do wycofania, są najważniejszymi przesłankami do budowy motywacji i zaufania społecznego podczas epidemii. Doświadczenia niektórych krajów np. Czech pokazują, że doskonale sprawdzającą się w praktyce metodą komunikacji jest tzw. krótkie sprzężenie zwrotne, gdzie wszelkie wątpliwości, pytania i uwagi dotyczące epidemii są niezwłocznie wyjaśniane, komunikowane przez kompetentne służby państwowe.
4. Zarządzanie operacyjne i logistyka.
Zakres zadań obejmuje przede wszystkim koordynację przedsięwzięć związanych z przygotowaniem i implementacją zaleceń sanitarnych oraz wytycznych postępowania przeciwepidemicznego kierowanych do służb państwowych i społeczeństwa. Nie mniej istotne w realizacji tego elementu strategii jest zabezpieczenie odpowiednich rezerw środków materiałowych niezbędnych do walki z kryzysem (urządzeń do dekontaminacji, środków ochrony osobistej, respiratorów). Wartym uwagi sposobem postępowania, powszechnie stosowanym w USA, jest również metoda jednoczasowej, wieloośrodkowej oceny skuteczności działań organizacyjnych, diagnostycznych, terapeutycznych z zamiarem szybkiej identyfikacji tych spośród nich, które zasługują na aplikację w praktyce.
5. Technologie informatyczne, urządzenia mobilne.
Niemal z tygodnia na tydzień rośnie znaczenie nowych technologii w walce z obecną epidemią. Tropienie kontaktów oraz proaktywne kwarantannowanie są jednymi z najważniejszych działań ukierunkowanych na osiągnięcie stanu sztucznej odporności zbiorowej. Właściwa implementacja technologii mobilnych powiązanych z nowoczesnymi rozwiązaniami informatycznymi w strategii walki z SARS-CoV-2 jest dziś nie tylko standardem, ale koniecznością postępowania wspierającego ograniczanie liczby zarażonych i wygaszanie epidemii.
Wszystkie wymienione zadania – składowe strategii zarządzania koronakryzysem – powinny być powielane i realizowane w adekwatnym do miejsca i czasu zakresie odpowiednio na poziomie: kraju, regionu, powiatu i podmiotu leczniczego. Na każdym etapie odpowiedzialności należy wskazać ośrodek legalizujący, systemowo koordynujący wytyczne i obowiązujące schematy postępowania związane z walką z epidemią COVID-19, raportujący efekty swoich działań jednostce nadrzędnej.
Umiejętne zarządzanie przebiegiem epidemii, w tym dobra organizacja działalności instytucji państwa, ustawiczna poprawa sprawności systemu ochrony zdrowia, wykorzystanie nowych technologii w ograniczaniu transmisji wirusa to najważniejsze z zamierzeń do wykonania w perspektywie najbliższych miesięcy. Tylko dzięki tak wyrażonej inicjatywie, racjonalności i determinacji w wykorzystaniu posiadanych zasobów jesteśmy w stanie zainicjować wygaszanie epidemii. Sprawić, że asymetryczny koronakryzys destabilizujący globalną rzeczywistość zostanie pokonany sprawnie i szybko przy racjonalnie skalkulowanym nakładzie sił i środków.
