Jacek Staszewski dla Naszego Dziennika: wykluczyć uszkodzenie mózgu

COVID-19 powoduje uszkodzenie mózgu. Są to najnowsze doniesienia naukowców. Jakie zmiany zostały zaobserwowane podczas badań? Rzeczywiście, obserwacje naukowe wskazują, że nawet u połowy najciężej chorych stwierdza się cechy uszkodzenia mózgu w badaniu rezonansu magnetycznego. Zwykle są to chorzy z niewydolnością oddechową leczeni na Oddziałach Intensywnej Terapii, często obciążeni chorobami przewlekłymi np. nadciśnieniem tętniczym czy cukrzycą mówi dr hab. n. med. Jacek Staszewski z Kliniki Neurologicznej WIM.

Ponieważ te choroby po wielu latach również mogą powodować uszkodzenia mózgu nie umiemy jeszcze jednoznacznie stwierdzić czy te obserwowane zmiany radiologiczne są swoiste dla infekcji SARS-COV-2.

Czy COVID-19 może powodować zatem jakieś objawy neurologiczne?

U około jednej trzeciej chorych na COVID-19 obserwuje się różne objawy neurologiczne. Głównie są to przejściowe zawroty i ból głowy, zaburzenia świadomości, napady padaczkowe, uszkodzenie mięśni i nerwów obwodowych. Objawy te mogą być spowodowane infekcja wirusową, a ich występowanie i nasilenie zależy m.in. od fazy choroby lub ciężkości jej przebiegu.

Jak to rozumieć?
U osób w początkowym etapie zakażenia wirusem COVID-19 stwierdza się przemijające zaburzenia węchu lub smaku co związane jest prawdopodobnie z bezpośrednim oddziaływaniem wirusa na układ nerwowy. Z kolei u chorych w ciężkim stanie klinicznym, z niewydolnością oddechową częściej obserwuje się cechy uszkodzenia mózgu, zaburzenia świadomości lub napady drgawek. Jednak większość osób zakażonych wirusem SARS-CoV-2 ma tylko łagodne objawy infekcji i nie występują u nich żadne objawy neurologiczne.

Naukowcy uważają, że zasadne jest przed opuszczeniem szpitala przez pacjenta, który chorował na Covid-19, wykonanie mu rezonansu magnetycznego. Dlaczego to jest tak istotne?
Wirus SARS-COV-2 może powodować powikłania zakrzepowo-zatorowe obejmujące naczynia mózgu, co może prowadzić do udaru mózgu. Nie można również wykluczyć bezpośredniego uszkodzenia mózgu przez wirusa i rozwijającej się reakcji zapalnej w miejscu uszkodzenia. Szacuje się, że takie następstwa występują u ok.1-2% chorych, nawet u młodych pacjentów. U części z nich uszkodzenia mózgu są minimalne i nawet możemy nie obserwować żadnych objawów neurologicznych. Jednak u innych chorych objawy mogą być dramatyczne, może wystąpić rozległy udar niedokrwienny mózgu o ciężkim przebiegu. Nie wiemy od czego zależy ten zróżnicowany przebieg choroby, prawdopodobnie ma to związek z nasileniem odpowiedzi autoimmunologicznej z tzw. „burzą cytokinową” w reakcji na zakażenie. COVID-19 wydaje się być chorobą wieloukładową, atakującą różne narządy wewnętrzne. Nie znamy jeszcze wszystkich patomechanizmów odpowiedzialnych za te uszkodzenia. Uczymy się tej choroby i niestety niewiele jeszcze jesteśmy w stanie powiedzieć na temat odległych konsekwencji COVID-19. To wymaga dalszych badań i obserwacji. Trwają badania niezależnych ośrodków badawczych nad konsekwencjami neurologicznymi zakażenia wirusem SARS-COV-2. Jednak na aktualnym etapie naszej wiedzy nie rekomenduje się rutynowego wykonania badania rezonansu magnetycznego u wszystkich chorych po przebytym zakażeniu wirusem SARS-COV-2, zwłaszcza u osób bez objawów neurologicznych. Oczywiście badanie rezonansu może być wskazane w sytuacji kiedy chory ma objawy neurologiczne.

Do czego mogą prowadzić te zmiany w dłuższej perspektywie? Czy mogą powodować jakieś inne schorzenia?

Trudno jeszcze powiedzieć, czy te uszkodzenia układu nerwowego są związane tylko z ostrą fazą choroby, czy wraz z czasem będą się nasilać oraz nie wiadomo jak im zapobiegać. Niewątpliwie konieczne jest monitorowanie pacjentów w dłuższym czasie. U starszych osób mogą wystąpić lub nasilić się zaburzenia równowagi, pamięci, problemy z koncentracją lub uwagą, depresja. W takiej sytuacji wskazana jest pomoc neuropsychologa oraz rehabilitacja ruchowa.

Czy osoby, które wracają do zdrowia po Covid-19 powinny zatem dbać o mózg, aby utrzymać go w dobrej formie? Jak to robić? (zdrowa dieta, ćwiczenia umysłowe, mniej stresu itp.?)

Jak w każdej ostrej chorobie wirusowej w okresie rekonwalescencji należy dbać o lekkostrawną dietę, zdrowy sen, unikać wysiłków fizycznych oraz sytuacji stresowych. Po przebyciu choroby oraz u osób zdrowych właściwa dieta, wysiłek intelektualny czy trening pamięci oraz aktywność fizyczna są zawsze wskazane.

Nasz Dziennik, Autor Urszula Wróbel, 25.07.2020 r.